Kalina koralowa

Viburnum opulus L.

viburnum-opulus

Krzew występujący w Europie i środkowo-zachodniej Azji, a odmiany geograficzne rosną także na Dalekim Wschodzie i w Ameryce Północnej. W Polsce jest pospolity na terenie całego kraju z wyjątkiem Tatr.

Roślina była znana i stosowana jako lecznicza już w starożytności. Właściwości przeciwskurczowe odkryte niezależnie i wykorzystywane były w medycynie ludowej zarówno w Europie, na Dalekim Wschodzie jaki i w Ameryce Północnej. W XIX wieku pojawiły się naukowe opracowania wskazujące na lecznicze właściwości kaliny koralowej. w Rosji była zalecana jako środek przeciwrakowy, zalecano sporządzanie z liści leku przeciw dusznicy bolesnej. Kalina koralowa stosowana była do celów leczniczych w medycynie ludowej. W całej Polsce napar z liści i owoców stosowano przeciw zapaleniu gardła, z owoców sporządzano „przeczyszczające powidełka”, a wywar z kory wcierany w głowę miał utrzymać lub przywrócić bujność czuprynie. W rejonie Olkusza owoce zalecano spożywać dzieciom przy robaczycy, a górale w rejonie Czarnego Dunajca pili odwar z owoców przy zimnicy.

Surowcem zielarskim jest kora  kaliny. Pozyskiwana jest z 2–3-letnich gałązek wczesną wiosną, gdy łatwo odchodzi od drewna. Można ją pozyskiwać także późną jesienią, jednak wówczas trudniej zdjąć ją z pędów. Z kory wykonuje się odwar lub ekstrakt będący polecaną formą stosowania. Poza tym stosuje się także owoce i rzadko kwiaty.

Ekstrakty z kory mają właściwości przeciwskurczowe (zwłaszcza przy bolesnych skurczach macicy obserwuje się zwolnienie napięcia mięśniowego i zniesienie lub przynajmniej osłabienie bolesności), uspokajające, przeciwbólowe i przeciwkrwotoczne (w niektórych źródłach zawężane do narządów rodnych). Największe zastosowanie ma u kobiet i dlatego kalina bywa nazywana lekiem kobiecym. Łagodzi dolegliwości menstruacji. Zapobiega również poronieniom, krwawieniom związanym z klimakterium, kurczom nóg podczas ciąży, niepowstrzymanym wymiotom ciężarnych i zaburzeniom nerwowym w czasie ciąży. Owoce działają z kolei lekko moczopędnie i wzmacniają mięsień sercowy. Przetwory z nich stosowane są przy przeziębieniach, skurczach jelit i żylakach odbytu oraz innych krwawieniach wewnętrznych i z nosa. 10–20% rozwory soku stosowane są przy leczeniu chorób skóry. Odwarem z korzeni leczy się skazę limfatyczną, drgawki, histerię, bezsenność i astmę. Odwar z kwiatów poprawiać ma trawienie i zalecany jest w źródłach rosyjskich przy skurczach jelit, biegunkach, także jako środek wykrztuśny, napotny i pomocny w chorobach kobiecych. Dla wyciągów wodnych i alkoholowych z kory kaliny wykazano także słabe działanie cytotoksyczne. Wodne wyciągi z kory i owoców wykazują silne działanie antyoksydacyjne.

Odwary z kory stosowane są w leczeniu chorób narządów oddechowych zwierząt. Kora, a poza tym liście i owoce używane są do leczenia pryszczycy u bydła.

Słabo trujące właściwości owoców najwyraźniej zanikają po działaniu pierwszych przymrozków lub pod wpływem wysokiej temperatury. Właśnie przemrożone już owoce w niektórych okolicach zbierane były do wyrobu syropów i konfitur. Przetwory te łączone z miodem stosowano bardziej jednak jako domowy lek łagodzący kaszel, aniżeli produkt spożywczy. Dzięki dużej zawartości pektyn owoce nadają się do przetworów galaretujących, mogą być także stosowane w przemyśle winiarskim i gorzelnianym. Nadają one delikatny, ale charakterystyczny smak, oceniany zwykle jednak jako niezbyt smaczny (porównywany jest do żurawin z gorzkim posmakiem). Zbiór i przetwarzanie owoców kaliny praktykowane są zwłaszcza w krajach byłego Związku Radzieckiego, gdzie owoce spożywa się na surowo lub w postaci kompotu, kisielu, galaretek, marmolad, nalewek i nadzienia do pierogów. Sokiem barwi się produkty spożywcze, a także używany jest on do wyrobu wódek i niskoalkoholowego napoju „Kalinka”. Sok z owoców rozwodniony w proporcji pół na pół z wodą po sfermentowaniu daje ocet, z którego można robić napoje orzeźwiające latem.

Owoce dostarczają czerwonego barwnika, a kora czarnozielonego, stosowanego do farbowania wełny. Kalina jest rośliną miododajną; choć pszczoły zbierają z niej zwykle tylko pyłek. W ogrodnictwie na kalinie koralowej szczepi się inne gatunki kalin, zwłaszcza zimozielone, silnie rosnące. W roli podkładek wykorzystuje się rośliny o grubości ołówka. Z pędów kaliny robi się lub robiło pręty, tyki i strzały. Drewno kaliny nie ma większego znaczenia użytkowego, nie nadaje się nawet na opał. Kalina sadzona bywa w pasach zadrzewień śródpolnych, również w celach glebochronnych.