Dziewanna kutnerowata

Verbascum phlomoides L.

Verbascum_phlomoides_L

Występuje w Europie Południowej i Środkowej oraz na części obszaru Azji (Kaukaz, Turcja, Zachodnia Syberia, Kazachstan).

W Polsce pospolita na całym niżu.

Kwitnie od sierpnia do września. Rośnie na słonecznych i suchych miejscach, na wzgórzach, nasypach kolejowych i ugorach. Może rosnąć na dosyć jałowych glebach.

Roślina lecznicza.

Surowcem zielarskim jest kwiat dziewanny (Flos Verbasci), syn. korona dziewanny (Corolla Verbasci).

Równocennego surowca dostarczają trzy gatunki: dziewanna kutnerowata, drobnokwiatowa oraz wielkokwiatowa.

Kwiaty są barwy jasnożółtej do brunatnej i średnicy od 20 do 30mm. Istotnymi składnikami surowca są śluzy (do 3%), ponadto saponiny m.in. werbaskosaponina, irydoidy: aukubina, flawonoidy, barwniki karotenowe: karoten, krocetyna i ksantofile, ślady olejku lotnego i kwasu jabłkowego oraz do 6% soli mineralnych. Spośród składników obojętnych zwraca uwagę znaczna zawartość sacharozy i innych cukrów (do 20%).

Wodne wyciągi surowca mają zastosowanie głównie wykrztuśne (dzięki zawartości saponin) oraz osłaniające (dzięki obecności śluzu). Działają również przeciwzapalnie na błony śluzowe jamy ustnej, gardła, oskrzeli, przełyku, żołądka i jelit, a także dróg moczowych łącznie z pęcherzem. Doustnie podawane wyciągi z dziewanny mają nieznaczne działanie moczopędne i napotne. Stosowane zewnętrznie na skórę kwiaty działają odmiękczająco, gojąco i przeciwzapalnie. Stwierdzono działanie surowca przeciw wirusom grypy A2 i B.

Do celów leczniczych zbiera się ze stanu naturalnego, rzadziej z upraw, w drugim roku wegetacji rośliny korony kwiatowe z przyrośniętymi do niej pręcikami, gdy kwiaty są już całkowicie rozwinięte. Do zbioru przystępuje się, gdy korony obeschły z porannej rosy, ponieważ wilgotne brunatnieją w czasie suszenia. Podobnie tracą złocistożółtą barwę kwiaty zgniecione przy zbiorze lub w czasie transportu. Suszyć należy szybko, najlepiej w suszarni w temp. 35°C, rozłożone pojedynczą warstwą. Po wysuszeniu kwiaty dziewanny pakuje się do szczelnych naczyń szklanych lub metalowych, silnie ugniatając; najlepiej sprasować je w cegiełki i zawinąć w celofan. Przechowywać należy w miejscach suchych i zaciemnionych ponieważ szybko ulegają zbrunatnieniu w wilgotnych warunkach.