Arcydzięgiel litwor

Archangelica officinalis Hoffm.

Archangelica_officinalis_Hoffm

Inne nazwy: arcydzięgiel lekarski, angelika, archangielski korzeń, angielski korzeń, dzięgiel lekarski, dzięgiel wielki, litwor.

Roślina dwuletnia lub bylina występująca w strefach chłodnych Europy i Azji. W Polsce objęta całkowitą ochroną gatunkową. Rzadko można ją spotkać w Tatrach, Sudetach na nizinach nad brzegami potoków i strumyków. Dla lecznictwa arcydzięgiel wprowadzono do uprawy. Wymaga gleb żyznych, przepuszczalnych, zasobnych w próchnicę i wodę. Arcydzięgiel jako roślinę leczniczą zaczął stosować Paracelsus w 1510 roku podczas epidemii dżumy w Mediolanie.

W Polsce uprawę arcydzięgla rozpowszechnili mnisi, którzy sadzili go w ogrodach przyklasztornych i używali do celów medycznych i kulinarnych. Dużo wcześniej ludy Północy znały i stosowały arcydzięgiel. Na Grenlandii jest niemal jedyną dostępną jarzyną. Obecnie w lecznictwie stosowany jest korzeń arcydzięgla jako środek rozkurczowy i aromatyczno – gorzki w zaburzeniach trawienia. Ponadto działa moczopędnie, napotnie, wykrztuśnie i uspokajająco. Często bywa stosowany w mieszankach z innymi ziołami o podobnym działaniu. Może działać fotouczulająco. Olejek arcydzięglowy używany bywa do wcierań jako lek łagodzący nerwobóle i bóle reumatyczne.

Korzenie arcydzięgla znalazły zastosowanie przy wyrobie likierów np. benedyktyn, cherteuse i wódek np. czeska Becherowka, a także do aromatyzowania tytoniu.

Młode łodygi i ogonki liściowe odpowiednio usmażone stosuje się w przemyśle cukierniczym przy wyrobie keksów oraz do dekoracji tortów i mazurków.

Arcydzięgiel chętnie odwiedzają pszczoły od czerwca do lipca. Wydajność miodową określa się na 200kg z 1 ha.