Kozłek lekarski

Valeriana officinalis L.

Valeriana_officinalis_L.

Inne nazwy: waleriana, kocia trawa.

Kozłek spotyka się najczęściej w wilgotnych zaroślach, nad brzegami rzek, a niekiedy również na wilgotnych łąkach. Cała roślina wydziela specyficzny, walerianowy zapach, szczególnie lubiany przez koty. Nazwa rodzajowa prawdopodobnie pochodzi od łacińskiego valere, czyli "być zdrowym". Pierwsze wzmianki o działaniu leczniczym kozłka pochodzą z dzieł egipskiego lekarza Ishaka ben Soleimana (830 – 940 r.). Uprawiany wśród średniowiecznych ogrodów klasztornych, znany był jako lek na wszystkie dolegliwości, czyli panaceum. Zalecano go jako skuteczny środek przeciwko "pluciu krwią", zapaleniu opłucnej, wzdęciom, dychawicy oskrzelowej i ukąszeniom jadowitych owadów. Uspokajających preparatów z korzeni rośliny przez wieki używano do leczenia schorzeń takich jak padaczka, bezsenność, histeria czy migrena. Indianie stosowali lokalne gatunki kozłka na rany. Podczas I wojny światowej nalewka z waleriany przepisywana była pacjentom w stanie szoku. Jej suszony korzeń, który wydziela charakterystyczny, przyciągający koty zapach, tradycyjnie wkładano do skrzyń z bielizną.
Jego działanie uspokajające i przeciwskurczowe odkrył szwajcarski fitochemik w 1957 roku.
Obecnie surowcem zielarskim są kłącza i korzenie kozłka lekarskiego. Zawarte w nich substancje wykazują działanie uspokajające, rozkurczowe i przeciwbólowe. Preparaty z kozłka mają szerokie zastosowanie w stanach pobudzenia nerwowego. Wywołują stan odprężenia psychicznego przy depresjach, działają skutecznie u osób cierpiących na bezsenność. Ponadto zmniejszają napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, dróg moczowych i żółciowych oraz obwodowych naczyń krwionośnych.
Ekstrakty z korzeni używane są do aromatyzowania lodów, napojów alkoholowych i tytoniu.

Korzeń kozłka jest składnikiem mieszanek ziołowych uspokajających oraz obniżających ciśnienie krwi.