Thymus serpyllum L.
Inne nazwy: cząber leśny, cząberek, tymianek wąskolistny, dzięcielnica.
Krzewinka w Polsce rośnie dziko na piaskach, jałowych łąkach, pastwiskach i polanach leśnych. Jej naukowa nazwa pochodzi od łacińskiego thymon – odważny.
Macierzanka była znana już w starożytności, przypisywano jej odstraszanie węży i skorpionów. Żołnierze rzymscy dla dodania sobie męstwa kąpali się w wodzie z dodatkiem macierzanki. Ziele jej było składnikiem słynnego theriaku– wszechleku i odtrutki na wszelkie trucizny. W średniowieczu zalecano żucie ziela przeciw cuchnięciu z ust.
W lecznictwie ludowym macierzanka była lekiem na dolegliwości kobiece i macierzyńskie. Używano jej na stłuczenia i w reumatyzmie.
Napar z ziela stosowany zewnętrznie na skórę działa grzybo- i bakteriobójczo, przeciwzapalnie, a na błony śluzowe górnych dróg oddechowych, sromu i pochwy lekko ściągająco. Wyciągi wodne z ziela przygotowany na zimno obniżają poziom hormonów tarczycy. Napary z ziela stosuje się również w bólach brzucha, biegunkach i niedokwaśności. Pomocniczo również przy grypie, chorobach kobiecych, jak nadmierne krwawienie z macicy, upławy, migreny, zawroty i bóle głowy.
Ziele macierzanki stosowane jest w mieszankach ziołowych wspomagających pracę nerek, stosowanych przy leczeniu migreny, chorób trzustki, chrypki.
Zewnętrznie do płukania gardła, do okładów na rany, wrzody, zranienia, oparzenia i przy ukłuciach owadów. Ponadto w postaci gorących okładów w reumatyzmie i nerwobólach.
Macierzanka jest rośliną ozdobną polecaną do nasadzeń na skalniakach i zadarniania suchych miejsc. Jest cenną rośliną miododajną kwitnącą od czerwca do końca sierpnia, licznie odwiedzaną przez pszczoły. Wydajność miodowa 150kg/ha.