Betonica officinalis L.
Inne nazwy: bukwica zwyczajna, bukwica czerwona, betonijka, betonika, czyściec lekarski.
Roślina wieloletnia występująca w Europie i północnej Azji. W Polsce rośnie na łąkach, w zaroślach i polanach śródleśnych.
Bukwica znana była już w starożytności jako roślina lecznicza i magiczna. Cesarz rzymski August twierdził, że leczy ona, co najmniej 47 różnych chorób. W starożytnym Egipcie uważano ją za roślinę, która ma moc odpędzania złych duchów oraz chroni przed wizjami i złymi snami. Owoce bukwicy znaleziono podczas prac wykopaliskowych w Biskupinie i Gnieźnie. Dawniej wierzono, że roślina ta jest strażnikiem ludzkich dusz.
Surowcem zielarskim jest ziele, liście i kłącze. Ziele bukwicy zawiera duże ilości garbników, cholinę, gorycze, sole mineralne, witaminę C, irydoidy i ślady olejku lotnego.
Obecnie w lecznictwie bukwica stosowana jest głównie jako lek przeciwbiegunkowy i ściągający. Wyciągi wodne z ziela podaje się w nieżytach żołądka, jelit oraz lekkich zatruciach pokarmowych i biegunkach u dzieci. Ponadto ziele stosowane jest w astmie, bólach głowy, bezsenności, artretyzmie, reumatyzmie, gośćcu stawowym, ischiasie, osłabieniu nerwowym, w dolegliwościach płucnych, krwiopluciu, zawrotach głowy i zaflegmieniu dróg oddechowych.
Odwar z kłącza to niezły środek wymiotny, mający również zastosowanie w leczeniu zaburzeń trawienia i biegunek.
Liście bukwicy używane bywają jako namiastka herbaty. Wchodzą w skład mieszanek stosowanych pomocniczo w leczeniu depresji, usprawniających działanie mięśnia sercowego, łagodzących stany zapalne żołądka, łagodzących zgagę, przeciwmigrenowych i wspomagających krążenie.
Zewnętrznie napary i odwary z ziela bukwicy wykorzystuje się do okładów na rany, w zakażeniach skóry bakteriami ropotwórczymi i zarodnikami grzybów. Ponadto na czyraki, wrzody, trudno gojące się rany, a także na owrzodzenia żylakowe nóg. Moczenie stóp w naparach z bukwicy eliminuje nadmierną ich potliwość.
Liście bukwicy używane bywają jako namiastka herbaty.
Bukwica może być sadzona jako roślina ozdobna i miododajna.